از مار 20سانتی تا 3متری درپایتخت، رفتار تهاجمی نشانه سمی بودن نیست - وبلاگ ایتالیا

به گزارش وبلاگ ایتالیا، خبرنگاران، گروه جامعه- مسعود بُربُر: طرح های زیبا و منظم تنش را در انحناهای هندسی بر زمین می کشد، عضلاتش در هم جمع و دوباره باز می گردد، فش فش می نماید و حرکات تندش تهدیدآمیز است، اما در خط عمودی چشم هایش که نگاه کنی حس قربانی در دام افتاده ای را می بینی که ادای تهدید در می آورد تا جانش را نجات ببخشد. قربانی ای که روز به روز جمعیتش کم می گردد و هیچ کس برای نجاتش کارزار و پروژه ای راه اندازی نمی نماید. اولین واکنش اغلب آدم ها نه فقط با دیدنش، که حتی با شنیدن نامش هم، نفرت و اقدام برای کشتار است. مارها، البته عاشقانی هم دارند که آن ها را زیبا و دوست داشتنی می بینند و روزها و ساعت های گرم تابستان را در آفتاب داغ، به کوه و بیابان می روند تا بتوانند تصویری از ماری که می خرامد و دور می گردد را ثبت نمایند. با این حال اغلب آدمیان در خود نفرتی یا دست کم ترسی ذاتی نسبت به این موجودات زبان بسته احساس می نمایند و حتی هزار سال پیش که انسان ها از امروز انس بیشتری با طبیعت داشتند، در شاهنامه فردوسی هم وقتی قرار است وصف او را بخوانیم، با چنین کلماتی رو به رو می شویم:

پدید آمد از دور چیزی دراز

سیه رنگ و تیره تن و تیزتاز

دوچشم از برِ سر چو دو چشمه خون

ز دودِ دهانش دنیا تیره گون

با این همه، کارشناسان اکنون درباره خطر انقراض مارها هشدار می دهند و از نقش مهم آن ها در چرخه طبیعت و کنترل آفات و بیماری ها صحبت می نمایند و تأکید دارند که تنها اقدام ممکن هنگام رویارویی با مار ضرورتاً کشتار آن نیست. حتی اگر آن مار، حالت تهاجمی همچون مارهای سمی داشته باشد و از حیاط خانه خود ما، وسط شهر تهران، سر در آورده باشد.

از مار 20 سانتی تا سه متری در شهر تهران دیده ام

جلال ملکی سخنگوی آتش نشانی درباره حضور مارها و به طور کلی حیوانات در سطح شهر به وبلاگ ایتالیا می گوید: ما آمار تفکیکی از حضور مارها در سطح شهر نداریم اما موارد زیادی از آنچه اغلب مزاحمت حیوان وحشی ثبت می گردد داریم که شامل عقاب، گربه وحشی، سگ وحشی و البته مارهاست. خود من زمانی که عملیات می رفتم مار از 20 سانتی متری تا 3 متری داخل شهر و در منازل مشاهده نموده بودم.

ملکی در این باره تأکید می نماید: البته این اتفاق بیشتر در حوالی شهر رخ می دهد یعنی جاهایی که الان بخشی از شهر گردیده اما تا سال های پیش مناطق روستایی و حومه شهر به حساب می آمد. ما حتی گزارش آهوی وحشی در دربند داشتیم. هنوز هم موارد این چنینی داریم. عقاب، میمون و جغد مرتبا کشف می گردد.

وی ادامه می دهد: چند سال پیش یک گزارش داشتیم که خانواده ای سر شام نشسته بودند و پنجره باز بود و یک عقاب بزرگ آمده بود و سر کمدشان نشسته بود! کل خانواده ترسیده بودند و فرار نموده بودند.

سخنگوی آتش نشانی تصریح می نماید: حتی موردی داشتیم که خفاش آمده بود و در هود آشپزخانه بچه گذاشته بود، یعنی تعیین بود مدتی هم آنجا زندگی نموده و لانه گذاری نموده است.

آماری از حضور مارها در خانه های تهران نداریم

ملکی درباره آمار برخورد با حیوانات وحشی و مارها شرح می دهد: ما یک ردیف آماری داریم از مزاحمت های حیوان که البته فقط هم مزاحمت نیست، گیر کردن و در چاه افتادن و خلاصه هر مورد مرتبط با حیوانات در همین ردیف ثبت می گردد ولی درباره اینکه مثلاً مار چند مورد بوده باشد چیزی نداریم.

وی درباره جزییات موارد مربوط به حیوانات نیز گفت: در خیلی از موارد مثلاً حیوان از دست مردم فرار نموده و رفته در درز انقطاع بین دو ساختمان گیر نموده است، یا پرنده خسته بوده و افتاده در لوله دودکش یک خانه یا در کولر گیر نموده و اعضای خانواده ترسیده اند.

سخنگوی آتش نشانی تأکید می نماید: البته این ها اصلاً خبر خوبی نیست زیرا این خبرها به معنی آن است که ما زیستگاه حیوانات را خراب نموده ایم و کوهی که تا چند سال پیش تفریح گاه طبیعی ما و زیستگاه حیات وحش بود الان ویلاسازی گردیده و درواقع عرصه را به حیوانات تنگ نموده ایم.

وی ادامه می دهد: دشت ورامین که محل زندگی روباه ها و حیات وحش بود الان به طور کامل خانه سازی گردیده است. یعنی ما محل زندگی حیوانات را اشغال نموده ایم و حیوان طبیعتاً از سر خانه ما در می آورد! با این حال نیروهای اتش نشانی برای برخورد درست با حیوانات آموزش دیده اند و مردم برای اینکه نه آسیبی به خودشان و نه به حیوانات برسانند در موارد رویارویی با حیوان باید از اقدام مستقیم خودداری نموده و به آتش نشانی اطلاع بدهند.

تهران زیستگاه مهم مارهاست

کارشناس بخش خزندگان دفتر حفاظت سازمان محیط زیست نیز در این باره به وبلاگ ایتالیا گفت: تهران و محدوده اطراف شهر تهران زیستگاه گونه های مهمی از مارهای ایران به شمار می رود که هم شامل مارهای سمی و هم مارهای غیر سمی می گردد. برای نمونه زیستگاه های خیلی مهمی مثل پارک ملی لار را داریم که مهم ترین زیستگاه گزارش گردیده برای گونه بوم زاد افعی دماوندی است. یعنی علاوه بر اینکه گونه های مهمی داریم که در استان های همجوار هم دیده می شوند، گونه اندمیک افعی دماوندی را هم در تهران داریم.

اصغر مبارکی ضمن تأیید سخنان جلال ملکی درباره علل حضور حیوانات در شهر اضافه نمود: همواره به عنوان یکی از عوامل تهدید گونه ها، از تخریب زیستگاه ها صحبت می کنیم. طبیعی است که فضای شهری ما از بافت طبیعی خارج گردیده ولی در گوشه کنار شهر جاهایی هستند که بافت طبیعی قدیمی حفظ گردیده یا ساخت و سازی در آن انجام نگردیده است. مثلاً پادگان ها را در نظر بگیرید، یا پارک پردیسان، یا فرودگاه و یا ادارات آب و فاضلاب که عرصه وسیعی در مراکز شهر دارند و فضاهایی مثل این ها که تا حدی دست نخورده هستند، این ها قطعاً زیستگاه های مناسبی برای خزندگان هستند و طبیعی است که به دلایلی مثل کم غذایی، بی غذایی، بارندگی یا افزایش رطوبت یا هر دلیل دیگری این ها وارد مناطق شهری بشوند. ولی از حوزه شهری که خارج می شویم و تغییر و تبدیل زیستگاه ها کنار می رود یا ساخت و ساز و تخریب کلان در عرصه طبیعت نمی بینیم قطعاً می توانیم توقع داشته باشیم گونه های خاص خزندگان و مارها را ببینیم.

گونه های متنوع مارها در مناطق اطراف تهران

کارشناس بخش خزندگان دفتر حفاظت سازمان محیط زیست در پاسخ به اینکه چه گونه هایی از مارها را در تهران می توان دید گفت: حضور گونه های مارها در تهران تنوع بالایی دارد به دلیل اینکه تنوع زیستگاهی بالایی در حوزه تهران داریم. به سمت البرز و کوه های شمال تهران که می رویم زیستگاه کوهستانی داریم و به سمت ورامین و جاده مشهد که می رویم عرصه کویری و بیابانی داریم. به این ترتیب تفاوت گونه ها را هم می توانیم در شمال و جنوب و شرق و غرب در فاصله خیلی نزدیک به هم مشاهده کنیم.

مبارکی در پاسخ به اینکه کدام گونه ها را می توانیم در اطراف تهران مشاهده کنیم گفت: مثلاً در منطقه شهریار که منطقه خاصی است و اراضی باغی زیاد است و به نسبت خیلی دست نخورده یا عرصه جنوب کرج که به صورت مزارع و حتی به صورت اراضی دست نخورده باقی مانده، توقع این هست که گونه های خاصی از مارها را مشاهده کنیم. در آن قسمت حتی ممکن است افعی گرزه را هم بتوانیم به راحتی ببینیم. احتمال دیدن افعانی زنجانی به میزان کم هست ولی افعی قفقازی، افعی البرزی و افعی دماوندی گونه های مهم سمی هستند که قطعاً در زیستگاه های حوزه شهر تهران وجود دارد.

هیچ ماری در ایران انسان را دنبال نمی نماید!

کارشناس بخش خزندگان دفتر حفاظت سازمان محیط زیست در پاسخ به اینکه مردم در صورت مشاهده مارها در مناطق مسکونی باید چه برخوردی داشته باشند گفت: قطعاً وقتی ماری به خانه یا منطقه مسکونی می آید نمی توان از مردمی که با آن ارتباط ندارند توقع داشت تشخیص بدهند که این مار سمی است یا نه و توقع داشت که نترسند، ولی هیچ کدام از مارهای ایران به این شکل نیستند که بخواهند دنبال انسان راه بیافتند و به انسان حمله نمایند. حتی مهاجم ترین مارهای ما هم این رفتار را ندارند. بزرگترین و خطرناک ترین مار سمی ما گرزه است که اندازه بزرگ آن ممکن است به 2 متر هم برسد یا در برخی مناطق دیگر کفچه مار را هم داریم ولی به هیچ عنوان امکان ندارد حتی در عرصه طبیعی شما با مار روبرو شوید و این مار به دنبال انسان بیاید که بخواهد حمله کند. عموما همه این ها با دیدن اولین نشانه های حضور انسان فرار می نمایند.

مبارکی تأکید کرد: بهترین راه همان است که به محض دیدن مار کمی راه خود را کج کنید و از آن گذر کنید. مارها کاری با ما ندارند و تنها کافی است که از آن ها فاصله بگیریم و می توانیم به آتش نشانی خبر بدهیم و آن ها بلدند و با ابزار مارها را می گیرند و در زیستگاهشان در طبیعت رها می نمایند.

رفتار تهاجمی مارها نشانه سمی بودنشان نیست

کارشناس بخش خزندگان دفتر حفاظت سازمان محیط زیست در پاسخ به اینکه در صورت مشاهده رفتار تهاجمی از مار چه باید کرد هم گفت: حتی مارهای غیرسمی ما رفتاری دارند که چون ذاتاً خودشان می دانند سمی نیستند رفتار تهاجمی خیلی شدیدی از خود نشان می دهند و چنین ماری ممکن است بخواهد کسی که با او روبرو می گردد را بترساند در حالی که این تنها تقلیدی از رفتار مارهای سمی است و دلیلی بر سمی بودن مار نیست. حتی برخی مارهای غیرسمی رفتار تهاجمی شان خیلی شدیدتر از مارهای سمی است تا ترس را در دشمن القاء نمایند.

وی تأکید کرد: الزاماً کشتار مار تنها راه فرار از آن نیست و بهتر است مار را تحریک ننمایند تا همان جایی که هست بماند و جا به جا نگردد چون اگر جا به جا گردد دنبال پناهگاهی خواهد گشت که مخفی گردد.

مبارکی در خاتمه بر نقش مهم مارها در محیط زیست تأکید کرد و گفت: مهم ترین نقشی که از مارها سراغ داریم، چه مارهای سمی و چه مارهای غیرسمی، کنترل جمعیت حشرات و جوندگان است و حتی بعضی از گونه های خزندگان چرا که مارها از برخی مارمولک ها و … هم تغذیه می نمایند. موضوعی که کنترل برخی بیماری ها و آفت ها را به دنبال دارد. مارها کارکرد اکولوژیک مهمی دارند و علاوه بر این امروز استفاده های اقتصادی مثلاً در باغ وحش ها و کارهای تحقیقاتی که روی سم آن ها انجام می گردد هم نقش های فرعی و کارنمودهای جانبی آنهاست.

با این همه بسیاری از مارهای ایران در معرض تهدیدهای گوناگون هستند و نه تنها کسی به فکر نجات جانشان نیست که اغلب درباره آن ها رویایی شوم را در ذهن می پرورانند؛ کابوسی که اگر نهادی زودتر برای نجات این جانداران دوست داشتنی ارزشمند اقدام نکند، خیلی زود به تحقق می پیوندد: کابوس دنیا بدون مار...